Allogen stamcelletransplantasjon

Før transplantasjonen vil du gå gjennom ei medisinsk utgreiing. Formålet med den medisinske utgreiinga er å avdekke ting vi bør behandle før transplantasjonen, vere best mogleg førebudd på komplikasjonar og estimere risiko. Det er transplantasjonskoordinator som sørger for planlegginga, og det er relevante spesialistar som gjennomfører undersøkingane.

Ein til to veker før behandlinga startar vil du få lagt inn eit sentralt venekateter (SVK) i ei stor åre på halsen/brystet dersom du ikkje har det frå før. Dette kateteret heiter Hickman-kateter.

Forbehandling til stamcelletransplantasjon

Forbehandlinga til allogen stamcelletransplantasjon blir kalla kondisjonering. Behandlinga består av ein kombinasjon av fleire typar kjemoterapi og nokre gonger også heilkroppsbestråling. Formålet med kondisjoneringa er å drepe kreftceller om det er blod-/lymfekreft du blir transplantert for og/eller sette immunapparatet ditt ut av spel så ikkje transplantatet blir forkasta. Vi bruker fleire ulike kondisjoneringsregime med ulik intensitet; frå beinmergsutryddande (myeloablativ) kondisjonering, til mildare ikkje beinmergsutryddande behandlinga (doseredusert) kondisjonering.

Kva type forbehandling du får, avheng av ulike faktorar som kor aggressiv sjukdommen er og kva du som pasient er venta å kunne tole. Vi prøver å «skreddarsy» intensiteten på kondisjoneringa basert på grunnsjukdommen din og den generelle helsetilstanden din. Forbehandlinga startar cirka 7 dagar før transplantasjonsdagen og du vil ligge inne på sjukehuset i denne perioden.

Den første tida på sengeposten etter transplantasjonen

Isolat

Nokon vil få ei forbehandling som krev isolering på såkalla vernande isolat. Isoleringsperioden startar vanlegvis fem dagar etter transplantasjonsdagen og vil vare i to til fire veker. Du vil få informasjon ved utgreiingssamtalen om dette gjeld deg.

Hovudformålet med perioden i vernande isolat er å hindre at du blir smitta av virus og bakteriar frå andre personar og frå omgivnadene. Du kan ha besøk av dei som står deg nærast, men helst ikkje meir enn to personar av gongen og dei må ikkje ha infeksjonar, som for eksempel forkjøling. Alle som skal inn til deg får opplæring i forholdsreglar før dei skal besøke deg.

Vanleg sengerom

Om du har gått gjennom transplantasjon med doseredusert forbehandling kan sjukehusopphaldet bli noko kortare enn ved beinmergsutryddande forbehandling, og det er ikkje behov for å flytte til eit isolat.

Avansert heimesjukehus

Ved Oslo universitetssykehus vil 30–40 prosent av pasientane bli følgt opp enten i eigen heim eller i eigna låneleilegheit.

Daglege rutinar

Somme rutinar må følgast dagleg mens vi ventar på at den nye beinmergen skal begynne å fungere. Dette gjeld for begge forbehandlingsmetodane. Desse tiltaka inneber blant anna blodprøver, stell av det sentrale venekateteret, kontroll av blodtrykk, puls, vekt og temperatur og vidareføring av personleg hygiene.

Formålet med retningslinjene er å førebygge komplikasjonar og sikre at eventuelle komplikasjonar blir tidleg oppdaga. For at vi skal kunne oppdage endringar og komplikasjonar tidleg er det viktig at du og behandlarane dine (pleiarar og legar) har ein god dialog og at du informerer oss når du merkar nokre endringar hos deg. Ved komplikasjonar er det viktig at behandlinga blir sett i gang raskt.  

Beinmergsfunksjon og immunsystemet dei første 3 månadene

Forsvarssystemet (immunsystemet) til ein transplantert pasient treng minst 12 månader før det fungerer normalt, føresett at pasienten ikkje har kronisk transplantat‐mot‐vert‐sjukdom (GVHD). Pasienten vil derfor vere meir utsett for infeksjonar enn normalt, og risikerer ein liten risiko for blødingar dersom blodplatetalet er mykje nedsett. Problema minkar gradvis, men det er viktig at teikn på infeksjon eller bløding blir tatt på alvor .

Dei første 3 månadene skal pasienten:

• unngå kontakt med personar som er openbert forkjølte eller har ein kjent smittsam sjukdom
• unngå kontakt med barn med barnesjukdommar eller personar som vore i kontakt med barn med barnesjukdommar
• informere besøkande om at dei må vaske hendene
• unngå kontakt med husdyr
• følge restriksjonar knytte til oppvekst av mikroorganismar i mat
• halde huset normalt reint

Det blir anbefalt at pasienten bruker munnbind dei 3 første månadene etter transplantasjon ved opphald på sjukehus eller i nærleiken av mange menneske. Ute i frisk luft er det ikkje nødvendig med munnbind. Pasienten bør unngå offentleg kommunikasjon, kino, teater og stader med store folkemengder i dei tre første månadene etter transplantasjonen.

Medisinar, temperatur og vekt

Du må ta medisinane i den dosen og til det tidspunktet du har fått beskjed om. Om du har gløymt å ta medisinar eller har kasta opp rett etter inntak av medisinar, kontakt lokalsjukehuset eller sjukehuset der stamcelletransplantasjonen blei gjennomført. Dei dagane du skal på kontroll og ta blodprøver, skal du ikkje ta Sandimmunkapsler på morgonen. Ta da med tablettane til sjukehuset og du kan ta desse etter at blodprøvetakinga er utført.

Du må følge med på temperaturen, og det kan vere lurt å notere denne. Om du trur du har feber, så mål temperaturen i endetarmen, og kontakt lege dersom du har feber. Kontroller vekta to gonger i veka på same vekt og på omtrent same tidspunkt. Lag gjerne dine eigne notat som du kan ta med til kontrollane hos lege og sjukepleiar.

Vi anbefaler at du tar kontakt med lokalsjukehuset eller avdeling for blodsjukdommar dersom du skulle få:

• utslett
• feber
• nyoppstått vedvarande hoste
• kortpustaheit
• uventa bløding
• nyoppstått diaré, påfallande treg mage, magesmerter, kvalme
• sår i munnen, påfallande sår hals eller problem med å svelge
• smerter i samband med vasslating eller avføring
• alle problem eller spørsmål du måtte ha knytt til det sentrale venekateteret
• kontakt med ein person som kan ha ein smittsam sjukdom
• smerter i eit avgrensa område i ansiktet/kroppen
• plutseleg hovudverk

Kontroll – oppfølging

Den første månaden etter utskriving må du komme ofte til kontroll ved poliklinikken på sjukehuset der du fekk stamcelletransplantasjon. Det blir tatt blodprøver, og allmenntilstanden din blir vurdert ved kvar kontroll. Når du ikkje treng så tett oppfølging lenger, blir kontrollane delte mellom lokalsjukehuset ditt og sjukehuset der stamcelletransplantasjonen blei utført. Sjukehuset som utførte transplantasjonen vil alltid informere lokalsjukehuset ditt om din situasjon, og lege og sjukepleiar der blir oppfordra til å kontakte behandlande sjukehus ved uklarleikar eller problem.

Du vil bli innkalla til rutinekontroll av blod‐ og kroppsfunksjonar etter 3, 6, 9 og 12 månader og deretter årleg i minst 5 år. Desse kontrollane blir vanlegvis gjennomførte i løpet av  ein dag, slik at du kan rekne med å reise heim om ettermiddagen. Ein viktig del av kontrollane dei første 6–12 månadene er å måle nivået av Sandimmun i blodet for å dosere rett. Dei fleste kan slutte med Sandimmun innan eitt år etter transplantasjonen. Om du får GVHD‐reaksjon, kan det bli nødvendig å halde fram med Sandimmun utover dette, eventuelt i kombinasjon med annan medisin som prednisolon.

For kvinner blir det avtalt regelmessig oppfølging hos gynekolog for å vurdere behov for hormonbehandling. Auge‐ og lungeundersøkingar blir også gjennomførte  ved rutinekontrollane, eventuelt oftare ved teikn til GVHD. I tillegg til dette anbefaler vi sterkt at du følger opp  tannlegetimar, offentleg kreftscreening, vaksinasjon og liknande.